Wie denkt dat we beter af zijn zonder industrie maakt een fatale vergissing. De recente commotie rond de investering van chemiebedrijf INEOS in de haven van Antwerpen is exemplarisch voor dat soort karikaturale denkpatronen. De noodzakelijke klimaatinnovaties zullen net in belangrijke mate vanuit de industrie moeten komen, met de chemie op kop. De meest effectieve klimaatactie is een sterke chemiesector in Vlaanderen.
Dit opiniestuk van Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder essenscia vlaanderen, verscheen ook in De Tijd.
Terreinen bezetten, standbeelden met pamfletten bekladden, een minister figuurlijk aan de schandpaal nagelen. De acties tegen INEOS zijn misschien wel mediageniek, ze vertrekken vanuit de waan dat industriële activiteit een reliek uit het verleden is. Dit gaat niet langer over een specifiek investeringsdossier in de haven of in de chemiesector. Dit gaat over de fundamentele vraag of we in ons land nog wel industrie willen. Laat ons daarom voorbij de slogans kijken en de economische context onder ogen zien.
“De welvaart van Vlaanderen is geworteld in industrieel ondernemerschap. Het is al decennialang het vliegwiel van vooruitgang, meer comfort en een hogere levensverwachting.”
Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder essenscia vlaanderen
De welvaart van Vlaanderen is geworteld in industrieel ondernemerschap. Een permanent streven naar nieuwe en betere manieren om materialen en producten te vervaardigen en te exporteren, met een steeds hogere graad van specialisatie. Het is al decennialang het vliegwiel van vooruitgang, meer comfort en een hogere levensverwachting. Dat vakmanschap vertaalt zich vandaag in de hoogwaardige productie van superisolerende bouwmaterialen en hoogtechnologische ruimtevaartonderdelen, gesofisticeerd textiel en levensreddende vaccins en geneesmiddelen. Allemaal zaken trouwens waar veel chemie in zit.
Welvaartsinjectie
De industrie in Vlaanderen is goed voor 80% van alle uitgaven in onderzoek en ontwikkeling en zowat 60% van de totale export. Percentages die duidelijk maken dat de industrie de motor is van innovatie en toegevoegde waarde, met meer dan 350.000 directe jobs en een veelvoud aan indirecte tewerkstelling. De chemiecluster die sinds de jaren zestig in de haven van Antwerpen is uitgebouwd tot een van de grootste en meest gespecialiseerde ter wereld is daarvan het exponent.
De voorbije twee jaar vertegenwoordigde de chemie- en farmasector bijna twee derde van het totaalbedrag dat buitenlandse ondernemingen in Vlaanderen investeerden. Sinds 2010 gaat het voor de chemie en farma om 369 investeringsprojecten ter waarde van 13 miljard euro, een gigantische welvaartsinjectie in onze regio. Daardoor stijgt de tewerkstelling in de sector al zes jaar op rij, met alleen al vorig jaar ruim 1.000 nieuwe jobs. Natuurlijk dienen we die economische en maatschappelijke meerwaarde te verzoenen met strenge milieunormen en forse klimaatambities. Maar dat gebeurt al jaren.
Klimaatinnovaties
De emissie van broeikasgassen in de chemie en life sciences in België is tussen 1995 en 2015 gehalveerd, terwijl de productie is verdubbeld. Die uitstoot heeft ook geen impact op onze nationale klimaatdoelstellingen, maar wordt ingeperkt op Europees niveau. Dat systeem laat industriebedrijven betalen voor hun uitstoot en verlaagt jaar na jaar ook het plafond voor de totale industriële uitstoot in Europa. Om bij de beste van de klas te blijven horen, moeten chemiebedrijven in Vlaanderen volop investeren in de modernste productietechnieken. We kunnen met de hand op het hart zeggen dat onze chemie bij de meest milieuvriendelijke van de wereld hoort.
“We kunnen met de hand op het hart zeggen dat onze chemie bij de meest milieuvriendelijke van de wereld hoort.”
Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder essenscia vlaanderen
Die internationale koppositie mogen we niet uit handen geven. Chemiebedrijven in zowel het Antwerpse als Gentse havengebied maken daarom plannen om hun CO2-uitstoot verder terug te dringen door CO2 op te vangen en op te slaan of circulair te hergebruiken. De chemiesector coördineert via speerpuntcluster Catalisti ook het Moonshot-innovatieprogramma waarmee de Vlaamse overheid de komende 20 jaar investeert in universitair onderzoek naar baanbrekende klimaatinnovaties. Deze langetermijnvisie moet doorbraaktechnologieën opleveren voor een optimale recycleerbaarheid van kunststoffen, de elektrificatie en vergroening van productieprocessen of de industriële inzet van waterstof. Aan de klimaattransitie wordt elke dag keihard gewerkt.
Tesla is chemie
Bovendien ligt de chemie aan de basis van heel wat essentiële producten en materialen die andere sectoren – zoals bouw, transport of energie – nodig hebben om hun CO2-uitstoot te verminderen. Alleen heeft de chemiesector op dat vlak soms de perceptie tegen. Jarenlang liep iedereen te likkebaarden omdat Tesla-baas Elon Musk Vlaanderen ooit eens langs zijn neus weg als mogelijke investeringslocatie had geopperd om een gigafabriek te bouwen voor zijn elektrische wagens. Uiteindelijk viel de keuze op Grünheide nabij Berlijn. Teneur in de media: een gemiste kans.
Elektrisch rijden heeft uiteraard veel potentieel, maar die auto’s hebben in de eerste plaats performante batterijen nodig – wat in feite mini-chemiefabriekjes zijn – en hoogtechnologische lichtgewichtmaterialen in kunststof zodat ze minder zwaar zijn en bijgevolg minder energie verbruiken zonder in te boeten op veiligheid en kwaliteit. Er is dus geen Tesla zonder chemie of kunststoffen, net zoals er geen windturbines of energiezuinige woningen zijn zonder composiet- of isolatiematerialen. Internationale studies zijn het erover eens dat de vraag naar chemieproducten vanuit andere sectoren om die reden de komende jaren fors zal toenemen.
Toekomstdebat
Dat biedt een ongelooflijke kans voor Vlaanderen. Met onze strategische ligging en sterke concentratie aan chemiebedrijven zijn we ideaal gepositioneerd om de drijvende kracht te zijn van de transitie naar een klimaatneutrale samenleving en circulaire economie, in lijn met de ambities van de Europese Green Deal. De chemie maakt geen nieuw automodel of iPhone 12, maar zorgt wel voor onmisbare basisbouwstenen als ethyleenoxide en propyleen, aniline of methanol. Dat is minder sexy, maar de hamvraag blijft dezelfde: produceren we die cruciale chemie hier bij ons, waar ze moet voldoen aan de strengste vergunningsprocedures en milieuregels, of importeren we ze vanuit werelddelen waar de klimaatlat minder hoog ligt?
“Industrie is geen scheldwoord, het is datgene waarmee we onze toekomst maken.”
Frank Beckx, gedelegeerd bestuurder essenscia vlaanderen
Wie een karikatuur maakt van de industrie speelt daarom een gevaarlijk spel. Zeggen dat er bos wordt gekapt om een vervuilende plasticfabriek te bouwen die het klimaat om zeep helpt mag dan een beproefde communicatietruc zijn, het is een simplistische kadrering die de waarheid geweld aandoet. Op braakliggend industrieterrein in de haven worden chemie-installaties van de nieuwste generatie gebouwd die vooral hoogwaardige kunststoffen en materialen zullen maken aan een veel lagere CO2-uitstoot dan wat vandaag de norm is. Een investering die zorgt voor 450 jobs en werkzekerheid op lange termijn, maar vooral expertise en kennis toevoegt en de Antwerpse chemiecluster technologisch vernieuwt.
Een toekomstdebat over onze industrie is zeker welkom omdat het streven naar klimaatneutraliteit steunt op een radicale en ongeziene industriële transformatie. Maar laat ons die discussie met het nodige sérieux voeren. We hebben klimaatoplossingen nodig, geen karikaturen. Industrie is geen scheldwoord, het is datgene waarmee we onze toekomst maken.
