Wat is duaal lesgeven?
Vakmensen uit de industrie die naast hun job ook deeltijds lesgeven in het secundair onderwijs en zo hun praktijkervaring doorgeven, het lerarentekort mee helpen opvangen én meer meisjes en jongens inspireren voor wetenschappelijke en technische studies en beroepen. Dat is duaal lesgeven in een notendop, een gloednieuw onderwijsconcept dat een stevige brug slaat tussen onderwijs en bedrijfsleven.
Vlaams minister van Werk Hilde Crevits en Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts zijn op 1 september 2020 gestart met een proefproject rond duaal lesgeven. Dit proefproject is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met sectorfederatie essenscia vlaanderen en de bedrijven uit de chemie en life sciences. In het schooljaar 2021-2022 zijn de eerste 12 duale lesgevers uit 6 sectorbedrijven van start gegaan. In het schooljaar 2022-2023 is dat aantal verdubbeld.
Waarom duaal lesgeven?
Heel wat middelbare scholen kampen met een tekort aan vakleerkrachten, vooral voor technische en wetenschappelijke vakken zoals chemie, fysica, wiskunde, toegepaste mechanica of meet- en regeltechnieken. Net die vakken zijn ontzettend belangrijk voor de opleiding van talent voor de chemie-, kunststoffen-, farma- en biotechsector.
Door via duaal lesgeven een flexibel systeem uit te werken waarbij werknemers uit de industrie op een administratief eenvoudige manier, en op tijdelijke en deeltijdse basis, enkele uren per week voor de klas kunnen staan, slaan onderwijs en bedrijfsleven geen twee, maar drie vliegen in een klap: meer beschikbare vakleerkrachten, meer praktijkgericht onderwijs en meer STEM-talent.
Een sterk bondgenootschap tussen bedrijfsleven, onderwijs en overheid is meer dan ooit noodzakelijk voor meer excellentie op de schoolbank én op de werkvloer. Duaal lesgeven biedt daar een perfect antwoord op.
Voordelen voor scholen, leerlingen en bedrijven
Middelbare scholen kunnen via duaal lesgeven een beroep doen op gemotiveerde vakleerkrachten die ze momenteel moeilijk vinden. Leerlingen krijgen les van mensen die in de industrie werken en die de formules uit theoretische handboeken kunnen illustreren met praktische toepassingen in processen en producten. Bedrijven kunnen de wisselwerking met het onderwijs versterken en hun medewerkers een waardevolle educatieve ervaring bieden die hun loopbaan verrijkt.
Word ook pionier in duaal lesgeven!
Duaal lesgeven is pionierswerk en daarvoor zijn pioniers nodig. Tijdens het schooljaar 2021-2022 zijn de eerste duale lesgevers gestart. Dit schooljaar zijn ze met dubbel zoveel. Om van duaal lesgeven een blijvend succes te maken, is essenscia vlaanderen op zoek naar enthousiaste medewerkers van chemie- en life sciencesbedrijven die veel goesting hebben om hun kennis en expertise te delen met de volgende generatie.
Wie interesse heeft in duaal lesgeven volgt eerst een verkorte educatieve opleiding van drie dagen. Dit gebeurt in samenwerking met de departementen Lerarenopleiding van de hogescholen Artesis Plantijn en Thomas More. De eerste driedaagse opleiding is gepland in het voorjaar van 2023. Deze gratis snelcursus is ook intrinsiek waardevol om medewerkers pedagogische en didactische vaardigheden bij te brengen binnen een cultuur van levenslang leren.
Pas daarna beslissen de deelnemers of ze effectief ook in het proefproject duaal lesgeven stappen en in het schooljaar 2023-2024 deeltijds voor de klas gaan staan.
Geïnteresseerden kunnen zich via onderstaande link voor 31 januari 2023 inschrijven als kandidaat voor duaal lesgeven.
Hoe gaat het praktisch in zijn werk?
Als een school een vacature heeft die ze niet kan invullen via een reguliere aanstelling, dan kan ze beroep doen op een ervaringsdeskundige die aan de slag is in een bedrijf uit de sector van de chemie en life sciences. Scholen en bedrijven zullen daarvoor overeenkomsten kunnen afsluiten binnen een regelluw kader. Ze kunnen daarbij gebruik maken van een raamovereenkomst die de Vlaamse Overheid aanbiedt. Er zal altijd gestreefd worden naar een optimale ‘match’ tussen de onderneming, de school en de duale lesgever/werknemer.
Het proefproject wordt opgevolgd door een expertenpanel met onder meer vertegenwoordigers van de onderwijsverstrekkers, de sector van de chemie en life sciences, de vakorganisaties, de overheid en de academische wereld. Knelpunten en drempels worden in kaart gebracht en weggewerkt. Het proefproject kan zo waardevolle informatie opleveren en de basis leggen voor een grotere uitrol van duaal lesgeven.
Binnen de werking van essenscia vlaanderen is er sinds november 2019 ook een projectwerkgroep actief, met nauwe betrokkenheid van sectorbedrijven, om het proefproject duaal lesgeven uit te werken en op te volgen. Daaraan werken experten mee van BASF, Eastman, INEOS, Janssen Pharmaceutica en Vynova.
Viceminister-president en Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts: “Heel wat scholen zijn vragende partij. Ze zien in duaal lesgeven een mooie manier om hun onderwijs naar een nog hoger niveau te tillen. We zijn in Vlaanderen al gestart met duaal leren, waarbij leerlingen hun opleiding deels in de klas en deels op de werkvloer volgen. Nu willen we een volgende stap zetten: mensen uit de praktijk ook voor de klas zetten. Zo kunnen we de talenten van de Vlaamse leerlingen echt volop ontwikkelen”.
Viceminister-president en Vlaams minister van Werk Hilde Crevits: “Duaal lesgeven biedt heel wat kansen. Het delen van praktische en technologisch vernieuwende kennis uit de bedrijfswereld, heeft alleen maar voordelen en kan voor leerlingen bijzonder motiverend werken. Door medewerkers uit de industrie ook op de klasvloer te laten meedraaien, wordt vanzelf een leercultuur gecreëerd en verwerven ze nieuwe inzichten die dan weer van nut kunnen zijn op de werkvloer. Het zal net die leercultuur zijn die bedrijven nodig hebben om klaar te zijn voor de toekomst. ‘To teach is to learn’.”
Veelgestelde vragen
Nee, duaal lesgeven is een tijdelijk project waarbij een werknemer van een bedrijf voor een bepaalde periode en onder welbepaalde voorwaarden een lesopdracht opneemt in een school. Duaal lesgeven heeft dus geen duurzame loopbaan in het onderwijs als doel, maar stimuleert alleen een tijdelijke samenwerking tussen bedrijf en school. Zo ontstaat meer interactie tussen onderwijs en bedrijfsleven en wordt een waardevolle dynamiek gecreëerd die voordelen oplevert voor scholen en leerlingen, bedrijven en werknemers.
Het proefproject onderscheidt zich dus duidelijk van het proces van zogeheten zij-instromers waarbij werknemers uit de privé-sector definitief de overstap maken naar een carrière in het onderwijs.
Wie duaal wil lesgeven dient eerst een specifieke educatieve opleiding te volgen. Het gaat om een snelcursus van enkele dagen – met terugkoppelingsmomenten tijdens de duale lesopdracht – die speciaal voor dit doel wordt ontwikkeld door de hogescholen Artesis Plantijn (Antwerpen) en Thomas More Kempen. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met essenscia vlaanderen en de Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA).
De opleidingen zullen in maart 2023 plaatsvinden. De focus ligt vooral op het versterken van didactische en pedagogische vaardigheden. Daardoor is de opleiding ook waardevol voor de algemene competentie-ontwikkeling van werknemers waarbij ze skills verwerven die ook in hun job een meerwaarde kunnen betekenen.
De opleidingskosten worden gefinancierd via projectmiddelen van het Europees Sociaal Fonds (ESF) uit de proeftuin duaal lesgeven met een cofinanciering van de Vlaams overheid. Wie deelneemt aan deze opleiding is ook niet verplicht om nadien in te stappen in het proefproject duaal lesgeven en effectief voor de klas te gaan staan. Die keuze dient pas in een latere fase te worden gemaakt.
Wie al succesvol een erkende lerarenopleiding heeft gevolgd en een geschikt onderwijsdiploma of gelijkwaardig bekwaamheidsattest kan voorleggen, hoeft de verkorte educatieve opleiding evident niet te volgen en kan op basis van deze reeds verworven competenties aan de slag als duale lesgever.
In duaal lesgeven wordt er van de deelnemende experten uit het bedrijfsleven verwacht dat ze over de nodige vakbekwaamheid, ervaring en knowhow beschikken om hun lesopdracht voor welbepaalde vakken kwaliteitsvol uit te voeren.
In elk geval moet de duale lesgever aan volgende voorwaarden voldoen
- Voorleggen van bewijs van onberispelijk gedrag
- Medische geschiktheid aantonen via een medisch attest afgeleverd door een (bedrijfs)arts
- Vereiste kennis hebben van het Nederlands als onderwijstaal (Europees taalniveau C1)
- Beschikken over een relevant vakdiploma in het kader van de lesopdracht
- Succesvol voltooien van de verplichte educatieve vooropleiding, of beschikken over aantoonbare onderwijservaring via een diploma van een erkende lerarenopleiding
Het matchingsproces tussen de beschikbare lesopdrachten aan de scholen en de beschikbare duale lesgevers uit de bedrijfswereld kan pas starten zodra er meer duidelijkheid is over het aantal duale lesgevers, hun specifieke profiel en de vakken waarvoor de scholen een lerarentekort ondervinden. De procedures hiervoor worden opgestart in het voorjaar van 2023.
In afwachting heeft essenscia vlaanderen alvast een inschatting gemaakt van vakken die relevant zijn voor de chemie- en farmasector en waarvoor scholen moeite hebben om er vakleerkrachten voor te vinden. Het gaat daarbij om chemie, fysica, wiskunde en biologie, maar ook technische vakken zoals toegepaste mechanica of meet- en regeltechnieken. Kandidaten die interesse hebben in duaal lesgeven kunnen van bij de start aangeven welke vakken het best aansluiten bij hun expertise en opleidingsprofiel.
Duaal lesgeven kan aan scholen in heel Vlaanderen. Ook hier wordt getracht om een optimaal evenwicht te vinden tussen woon- en werkplaats en de afstand tot de school. De komende maanden wordt in kaart gebracht welke scholen aan het proefproject wensen deel te nemen.
De dienstverleningsovereenkomst regelt de terbeschikkingstelling van een werknemer van een bedrijf voor een welbepaalde lesopdracht en periode. Een lesopdracht omvat volgende taken:
- Planning en voorbereiding van de lessen
- Het lesgeven zelf
- De klaseigen leerlingenbegeleiding
- Evaluatie van de leerlingen
- Overleg en samenwerking met directie, leerkrachten, CLB en ouders
De werknemer blijft tijdens de uitvoering van duaal lesgeven altijd onder de exclusieve leiding en het hiërarchisch gezag van het bedrijf. In de dienstverleningsovereenkomst worden afspraken vastgelegd over de duurtijd en het aantal effectief te presteren lesuren per week en de begeleiding en ondersteuning waarop de duale lesgever een beroep kan doen in de school waar hij of zij een duale lesopdracht opneemt.
Zo worden er onder meer praktische afspraken gemaakt over de deelname van de duale lesgever aan de vergaderingen van de klassenraad, waarin de duale lesgever in het kader van de lesopdracht stemgerechtigd is. Uiteraard kan de duale lesgever ook een beroep doen op de schoolinfrastructuur voor de uitoefening van de tijdelijke lesopdracht, zoals handboeken, lesmateriaal, ICT-voorzieningen, enzovoort.
De financiële en sociale verplichtingen ten aanzien van de werknemer die tijdelijk duaal lesgeeft blijven ten laste van het bedrijf. Dit betekent dat de werknemer tijdens de uitvoering van de duale lesopdracht het loon behoudt dat door het bedrijf wordt uitbetaald, inclusief alle daarbij horende financiële en extralegale voordelen. Ook verplaatsingskosten eigen aan de lesopdracht worden gedragen door het bedrijf.
De school betaalt het bedrijf maandelijks een financiële tegemoetkoming per gepresteerd lesuur van de overeengekomen lesopdracht. De forfaitaire prestatievergoeding die door de Vlaamse Regering is vastgelegd in het kader van duaal lesgeven bedraagt 59,66 euro per lesuur.
Ondernemingen die gemotiveerde medewerkers de kans geven om hun job te combineren met duaal lesgeven investeren mee in het talent van de toekomst.
Duaal lesgeven draagt bij aan de algemene loopbaanontwikkeling van individuele werknemers. Ze verwerven op die manier didactische en pedagogische vaardigheden die passen binnen de interne leercultuur van het bedrijf en de behoefte aan levenslang leren en bijleren.
Bedrijven bouwen via duaal lesgeven ook duurzame connecties op met scholen in de buurt. Door medewerkers in te zetten voor duaal lesgeven tonen bedrijven ook hun maatschappelijke betrokkenheid om het lerarentekort mee te helpen opvangen, mee te investeren in de versterking van praktijkgericht en professioneel STEM-onderwijs en mee te werken aan de opleiding van toekomstig talent.
Documenten
Kris Bosch
Adviseur Onderwijs en Arbeidsmarkt T +32 2 238 97 95 kbosch@essenscia.be
Het proefproject duaal lesgeven ontvangt financiële steun vanuit het Europees Sociaal Fonds (ESF) en de Vlaamse overheid, respectievelijk 80.000 en 60.000 euro.
