De chemiesector blijft het uitstekend doen in ons land en een aantal aangekondigde nieuwe investeringen laten ook voor 2020 het beste verhopen. Op ietwat langere termijn kunnen nieuwe groene technologieën zoals chemische recyclage, waterstof en CO2-captatie, de sector wellicht een nieuwe groeiboost geven. Een interview met Yves Verschueren, gedelegeerd bestuurder van essenscia, in Trends Top Industrie.
Het bleef jarenlang een verre droom, maar tegen medio 2021 maakt Indaver er concreet werk van: in een gloednieuwe pilootinstallatie in Antwerpen gaat de Belgische afvalverwerker plastic afval opnieuw omvormen tot basischemicaliën. In het uiterst innovatieve Plastics2Chemicals-project worden polymeren in kunststoffen afgebroken tot kleinere koolstofketens of monomeren. Die zijn vervolgens opnieuw bruikbaar als primaire grondstoffen en basischemicaliën voor de industrie, waardoor de materialenketen de facto opnieuw gesloten wordt.
De nieuwe installatie moet op jaarbasis goed zijn voor de verwerking van 15.000 ton plastic afval. Dankzij de steeds verhoogde inzameling en de verfijndere sortering van plastic verpakkingsmaterialen zullen er de komende jaren almaar meer fracties op de markt komen die geschikt zijn voor dat soort innovatieve recyclagetechnologieën. Of hoe de circulaire economie nu ook in de chemiesector echt vorm krijgt.
“Chemische recyclage is absoluut een belangrijke en uiterst innovatieve groeiniche en ik maak me sterk dat ook België met zijn indrukwekkende chemiecluster daarin een belangrijke rol kan spelen”
Yves Verschueren, gedelegeerd bestuurder essenscia
“Kunststof heeft immens veel nuttige toepassingen en wordt door de maatschappij ook stevig omarmd”, stelt Yves Verschueren, topman van essenscia, de sectorfederatie van de chemie en life sciences. “De doorsnee consument is intussen al lang overtuigd van het nut van recyclage, maar vandaag moeten we stilaan ook een stuk verder denken: wat doen we met de materialen die gerecycleerd worden en die op een bepaald moment dus in balans komen te liggen met echt nieuwe grondstoffen? Kan je, op basis van gerecycleerd afval, vervolgens even efficiënt en even prijsbewust nieuwe producten maken?”
“Tot vandaag heeft ook onze sector soms iets te veel de gemakkelijkste weg gekozen, die van de nieuwe grondstoffen, maar ik merk dat we nu stilaan op een kantelpunt staan. De recyclagegraad voor kunststoffen gaat de hoogte in, een stijging met 56% op goed tien jaar, en moet op termijn perfect vergelijkbaar zijn met die van pakweg glas of metaal.”
“Voor dat soort zuivere materialen, maar ook voor een kunststof zoals pet (polyethyleentereftalaat), liggen die recyclageniveaus nu al bijzonder hoog omdat er weinig verschil bestaat tussen het materiaal aan het begin en aan het einde van het proces. Voor de meeste andere kunststoffen is dat een heel ander verhaal, omdat ze vandaag vaak uit een complexe mix van verschillende kunststoffen bestaan. Die kan je niet zomaar even uit elkaar halen op basis van puur mechanische recyclage.”
“Via de zogenaamde chemische recyclage lukt dat sinds kort wel, maar de keerzijde van de medaille is wel dat je daarvoor in de meeste gevallen ook veel energie nodig hebt. Dan rijst uiteraard de vraag: is het sop de kool nog wel waard, vanuit ecologisch standpunt bekeken? Je zal altijd een afweging moeten maken tussen de ecologische en economische voor- en nadelen. Chemische recyclage is volgens ons absoluut een belangrijke en uiterst innovatieve groeiniche, complementair aan mechanische recyclage, en ik maak me sterk dat ook België met zijn indrukwekkende chemiecluster daarin een belangrijke rol kan spelen.”
Tewerkstelling blijft groeien
De chemiesector staat al jarenlang bekend als één van de absolute sterkhouders van de Belgische industrie en die reputatie maakte hij ook nu opnieuw waar. Eind 2018 waren er in België in de chemie en life sciences ruim 92.600 medewerkers aan de slag, goed voor 4.500 extra jobs op vier jaar tijd. Volgens Yves Verschueren valt er dit jaar een verdere groei in die tewerkstelling te verwachten. Ook het jaarlijkse investeringsniveau blijft bijzonder hoog: de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling in de chemie, kunststoffen en life sciences verdubbelden de voorbije tien jaar bijna, tot een bedrag van 4,5 miljard euro. Daarmee is de sector goed voor 65% van de industriële uitgaven in onderzoek en ontwikkeling in België.
Minder goed nieuws is dan weer dat ook de chemiesector, net zoals de meeste andere industriële sectoren, wanhopig op zoek blijft naar extra arbeidskrachten met een technische of wetenschappelijke opleiding. “We vragen al jaren om meer structurele maatregelen om dat probleem aan te pakken”, klinkt het.
“Dat kan enerzijds door de instroom vanuit het onderwijs te verhogen – bijvoorbeeld door een verdere uitbreiding van het STEM-aanbod – maar anderzijds ook door mensen langer aan het werk te houden. Het zou overdreven zijn te stellen dat die honderden openstaande vacatures onze verdere expansie echt in de weg staan, maar we moeten dat probleem ook op de agenda houden. Het staat immers in de sterren geschreven dat de chemische industrie ook de komende jaren verder aan belang zal winnen. Wereldwijd is er nog altijd een sterk stijgende vraag naar nieuwe oplossingen en producten afkomstig uit onze industrie.”
Mega-investeringen
2019 zal ook de geschiedenis ingaan als het jaar waarin de chemiesector in ons land kon uitpakken met enkele geplande mega-investeringen. Zo maakte de Britse chemiereus INEOS bekend dat het in Antwerpen drie miljard euro wil investeren in twee gloednieuwe installaties voor ethyleen en propyleen. Ook BASF en Borealis plannen een forse uitbreiding van hun productiecapaciteit. En Air Liquide kondigde aan dat het 80 miljoen euro veil heeft voor de bouw van een waterstofproductie-eenheid van de nieuwste generatie op de Covestro-site in de Antwerpse haven.
Vooral de nieuwe INEOS-fabriek, waarin een bijproduct van schaliegas zal worden omgezet in basisgrondstoffen voor allerlei andere chemische processen, bleef niet bepaald onbesproken. Diverse burgerorganisaties hekelen de milieu-impact van de fabriek. INEOS zwengelde hiermee nogmaals de discussie aan over de rol die de chemische sector speelt in het bredere klimaatdebat.
“Wij denken heel graag mee over materialen en technologieën om bijvoorbeeld de CO2-uitstoot zoveel mogelijk te reduceren. Als we dat goed aanpakken, is die transitie niet enkel een enorme uitdaging maar meteen ook een gigantische opportuniteit.”
Yves Verschueren, gedelegeerd bestuurder essenscia
“Kijk, we kunnen onze uitstoot perfect naar nul herleiden als we morgen de hele chemische industrie uit Antwerpen weghalen”, reageert Yves Verschueren. “Het resultaat daarvan is dan wel dat we die productie wegduwen naar delen van de wereld waar de uitstootnormen veel minder streng zijn. Bovendien moeten we in dat geval dan ook een pak afgewerkte producten allemaal opnieuw importeren. Tegelijk kunnen we niet ontkennen dat de politieke bewustwording rond het thema de voorbije jaren inderdaad crescendo is gegaan en dat wij daar als industrie op moeten inspelen. Wij denken heel graag mee over materialen en technologieën om bijvoorbeeld de CO2-uitstoot zoveel mogelijk te reduceren. Als we dat goed aanpakken, is die transitie niet enkel een enorme uitdaging maar meteen ook een gigantische opportuniteit.”
De aangekondigde waterstoffabriek van Air Liquide vormt de perfecte illustratie van dat potentieel. Waterstof zal daar immers niet enkel als grondstof worden gebruikt in het productieproces van Covestro, de CO2 die bij de opwekking van die waterstof vrijkomt, zal op zijn beurt ook opnieuw worden opgevangen en als grondstof worden ingezet. Op wat langere termijn is ook het vorig jaar aangekondigde Moonshot-project – waarbij de Vlaamse regering twintig jaar lang 20 miljoen per jaar investeert in basisonderzoek naar nieuwe doorbraaktechnologieën – een indicatie dat er van de sector toch flink wat verwacht wordt op basis van groene innovatie. Gaande van de elektrificatie van productieprocessen tot verdere research naar het potentieel van de biogebaseerde chemie.
“Als we het over de evolutie naar een klimaatvriendelijke economie hebben, dan spreken we ook over een echt reusachtige schaalgrootte met bijhorende energiebehoefte.”
Yves Verschueren, gedelegeerd bestuurder essenscia
Toch pleit Yves Verschueren ook voor het nodige realisme. “Als we het over de evolutie naar een klimaatvriendelijke economie hebben, dan spreken we ook over een echt reusachtige schaalgrootte met bijhorende energiebehoefte. Ik denk dat ook kernenergie daarin nog een tijdlang een cruciale rol zal moeten blijven spelen. Een voldoende groot aanbod niet-fossiele energie enkel op basis van zonnepanelen of windmolens is op dit moment gewoonweg nog niet realistisch. En met het oog op de verdere competitiviteit van onze sector hier in België zijn zowel de bevoorradingszekerheid als competitieve energieprijzen echt cruciaal.”
Het voorbije jaar was op politiek en economisch vlak niet bepaald het meest stabiele ooit, en dat onzekere internationale handelsklimaat zou op termijn ook een bedreiging kunnen vormen voor een bijzonder exportgerichte sector zoals de chemie. “De periode 2016-2018 was er echt één van economische hoogconjunctuur, waarin de peperdure installaties in onze bedrijven haast op hun maximale benuttingsgraad draaiden. In 2019 hebben we op dat vlak wel een zekere terugval gekend en ik vrees dat de onzekere economische toestand daar ongetwijfeld een rol in heeft gespeeld. Tegelijk zie ik weinig redenen tot pessimisme: het is niet zo onlogisch dat er na enkele jaren van echte hoogconjunctuur een lichte afkoeling volgt.”
Dit artikel is verschenen in Trends Top Industrie, die beschikbaar is in pdf.
