Transitieplan
Boost de transitie: kantel het industriebeleid mee in de juiste richting
We streven allemaal naar een meer duurzame toekomst. Maar daar hebben we ook een sterke industrie voor nodig.
Want het zijn de innovaties, technologieën en materialen van de chemie, kunststoffen, farma en biotech die ons op weg helpen naar een klimaatneutrale, circulaire en gezonde samenleving.
Met dit transitieplan presenteert essenscia de cruciale randvoorwaarden voor een doeltreffend industriebeleid dat een boost geeft aan de transitie naar meer duurzaamheid. Met 10 topprioriteiten voor meer concurrentiekracht en 30 succesfactoren om de industriële transitie mogelijk te maken.
Dat is de inzet van de Vlaamse, federale en Europese verkiezingen in juni 2024: een ambitieus industriebeleid dat de internationale concurrentiekracht versterkt, investeringen aantrekt, innovatie en jobcreatie stimuleert en meer talent aanboort.
Zo versterken we onze welvaart en maken we van Vlaanderen en België de thuishaven van de meest duurzame en innovatieve chemie en farma in de wereld
Chemie & life sciences: sleutelsector voor een duurzame toekomst
Sterke concurrentiekracht is springplank naar meer duurzaamheid
De sector van de chemie, kunststoffen en life sciences (farma en biotech) is de industriële sterkhouder van de economie en de welvaart in ons land. De cijfers spreken voor zich: ruim een derde van de Belgische export, zowat twee derde van alle industriële investeringen in onderzoek en ontwikkeling en de creatie van meer dan 7.000 extra jobs tijdens de voorbije legislatuur, goed voor een totale tewerkstelling van zo’n 100.000 directe jobs. De sector draagt via belastingen en RSZ-bijdragen jaarlijks ook meer dan 5 miljard euro bij aan het staatsbudget, of gemiddeld 56.000 euro per werknemer.
De chemie en life sciences is bovendien een industrie die aan de basis ligt van talrijke waardeketens en consumentengoederen, en zo een onmisbare schakel vormt in de ontwikkeling van nieuwe technologieën, duurzamere producten en efficiëntere productieprocessen om de wereld van morgen beter te maken. De sector is de hofleverancier van essentiële bouwstenen voor onder meer hernieuwbare energie, elektrische mobiliteit, circulaire materialen, energiezuinig bouwen en geavanceerde gezondheidstherapieën. Dat economisch én maatschappelijk belang gaan hand in hand.
van alle goederen die we in Europa maken en gebruiken zijn rechtstreeks gelinkt aan chemieproducten of -processen.
European Commission, working document on Sustainable Products in a Circular Economy, March 2019
Gert Verreth
Director Communication & Public Affairs
T +32 477 46 42 27
gverreth@essenscia.be
Gert Jaddoulle
Communication Advisor
T +32 495 91 06 87
gjaddoulle@essenscia.be
We beschikken in ons land over een chemie- en farmacluster van wereldklasse, die volop innoveert en investeert in de transitie naar een klimaatneutrale, circulaire en gezondere samenleving, met oog voor maximale veiligheid en minimale milieu-impact. De sector heeft daarin al grote stappen gezet. Maar de weg is nog lang en de timing krap. Het gaat om een gigantische uitdaging die de komende decennia vele miljarden aan investeringen zal vragen. Het engagement en de bereidwilligheid om mee te werken aan de Europese Green Deal zijn evenwel groot.
Het is daarom cruciaal dat we deze sleutelsector voor onze welvaart en ons welzijn stevig en langdurig in ons land verankeren, zodat we verder kunnen uitgroeien tot innovatieleiders en koplopers in de industriële transitie. Dat moet de ambitie zijn: om hier bij ons te pionieren en de chemie, kunststoffen, farma en biotechnologie van de toekomst uit te bouwen. Innovatief en duurzaam. Inclusief en veerkrachtig. Het is een ambitie die we vanuit essenscia voluit mee willen uitdragen, in binnen- en buitenland.
“Dat moet de ambitie zijn: om hier bij ons te pionieren en de chemie, kunststoffen, farma en biotech van de toekomst uit te bouwen. Daarvoor is op alle politieke niveaus een ambitieus, coherent en doeltreffend industriebeleid nodig dat onze internationale concurrentiekracht versterkt, investeringen aantrekt, vergunningen vlot trekt, innovatie stimuleert en de transitie faciliteert.”
Daarvoor is op alle politieke niveaus een ambitieus, coherent en doeltreffend industriebeleid nodig dat onze internationale concurrentiekracht gevoelig versterkt en de industriële transitie mogelijk maakt. De gegarandeerde beschikbaarheid van een voldoende ruim aanbod aan koolstofarme energie tegen competitieve prijzen is daarbij de belangrijkste randvoorwaarde. Fors investeren in talent, innovatie en een industrievriendelijk beleidskader blijven de voornaamste hefbomen om investeringen aan te trekken, met bijhorende jobcreatie, om zo de ongeziene industriële transformatie succesvol te realiseren.
Dit verkiezingsmemorandum is daarom geen optelsom van beleidsvoorstellen, maar dient vooral gelezen te worden als een transitieplan voor de chemie en life sciences. Het maakt duidelijk wat deze industrie, als essentiële sector voor een duurzame samenleving, nodig heeft om in ons land de oplossingen en materialen te blijven ontwikkelen en maken voor meer levenskwaliteit en meer duurzaamheid. Door slim in te zetten op lokaal bedachte en geproduceerde innovaties genereren we een wereldwijde positieve impact.
In een bijzonder uitdagende economische context is dat de werkelijke inzet van de verkiezingen. Een offensief en vooruitziend industriebeleid dat economie en ecologie verzoent, dat voluntaristische milieu- en klimaatambities rijmt met internationale concurrentiekracht, dat urgente beleidskeuzes koppelt aan een weldoordachte langetermijnvisie en werkbare regelgeving. In dat verhaal wil de de sector van de chemie, kunststoffen en life sciences een hoofdrol spelen. Om samen het pad te effenen voor duurzame groei met respect voor mens en milieu.
Yves Verschueren
Gedelegeerd bestuurder essenscia
Hans Casier
Voorzitter essenscia
Ann Wurman
Directeur essenscia vlaanderen
Wim Michiels
Voorzitter essenscia vlaanderen
10 topprioriteiten voor meer duurzaamheid en concurrentiekracht
1. Energiemix
Garandeer een bevoorradingszekere en competitieve energiemix van de toekomst die alle vormen van koolstofarme energie omarmt, ook nucleair, gekoppeld aan een strategische visie op de import van nieuwe energiedragers.
2. Klimaat- en energietransitie
Geef prioriteit aan de klimaat- en energietransitie: opvang en opslag of hergebruik van CO2, waterstof, energieopslag, elektrificatie en groene warmte. Dit vraagt om doelgerichte financieringsinstrumenten, een technologieneutraal beleidskader en meer coherentie en prioritering in wetgeving.
3. Circulaire en de bio-economie
Maak van Vlaanderen en België de koploper in de circulaire en de bio-economie, met een sleutelrol voor chemische recyclage om meer kunststoffen te recycleren.
4. Onderzoek en ontwikkeling
Investeer als overheid minstens 1% van het bruto binnenlands product (BBP) in onderzoek en ontwikkeling (O&O). Focus op internationaal aantrekkelijke fiscale steunmaatregelen om bedrijfsinnovaties te stimuleren en introduceer een specifiek fonds voor de uitrol van klimaattechnologieën in industriële piloot- en demoprojecten.
5. Loonkostenhandicap
Werk de loonkostenhandicap met de buurlanden weg en durf de automatische loonindexering te hervormen. Zo hebben we oog voor koopkracht én concurrentiekracht.
6. Pak de krapte op de arbeidsmarkt
Pak de krapte op de arbeidsmarkt aan: verhoog de onderwijskwaliteit, zorg voor een grotere instroom in STEM-studies, ondersteun de grote opleidingsnood, omarm internationaal talent en zet bij activering meer in op heroriëntering naar industriejobs.
7. Vergunningen-, milieu- en omgevingsbeleid
Zorg voor een juridisch robuust en proportioneel vergunningen-, milieu- en omgevingsbeleid, met voldoende rechtszekerheid voor investeringscycli op lange termijn.
8. Strategische infrastructuur
Voorzie de strategische infrastructuur voor de digitalisering en de energie- en klimaattransitie, zoals toekomstbestendige netwerken en ruimte voor pijpleidingen, en versterk de rol van Vlaanderen en België als logistieke draaischijf en wereldwijde exporthub voor chemie en farma, met performante zeehavens en luchthavens.
9. Hanteer het ‘level playing field’ en ‘wetenschappelijke onderbouwing’
Hanteer het ‘level playing field’ en ‘wetenschappelijke onderbouwing’ als basisprincipes en toetssteen bij elk regelgevend kader. Het is de hoeksteen van een aantrekkelijk investeringsklimaat.
10. Harmoniseer het product- en afvalbeleid
Harmoniseer het product- en afvalbeleid op Europees niveau: risico-gebaseerd en wetenschappelijk gefundeerd. Het is het fundament van een goed functionerende eengemaakte markt en de beste garantie op bescherming van mens en milieu
30 succesfactoren voor de industriële transitie
We leven in bijzondere tijden.
Er is de ingrijpende energie- en klimaattransitie, de digitalisering, de transitie op het vlak van materialen en (grond)stoffen binnen een circulaire economie. Dat vraagt op korte tijd om aangepaste infrastructuur, om nieuwe skills en technologieën, maar ook om meer concurrentiekracht in een wereld die vanuit geostrategisch perspectief ook door een transitie gaat.
Het zijn bijzonder complexe uitdagingen die een radicale transformatie en massale investeringen vergen. Dit lukt alleen door samen te werken, binnen een stimulerend beleidskader dat de juiste randvoorwaarden creëert om duurzame welvaartsgroei mogelijk te maken.
- Versterk de concurrentiekracht door de energie- en loonkosten aan te pakken, het vergunningenbeleid vlot te trekken en een gelijk speelveld te garanderen. Zo zetten we Vlaanderen en België internationaal in de markt als aantrekkelijke investeringsregio.
- Voer een coherent en ambitieus industriebeleid op alle politieke niveaus: zet het Biopharma R&D Platform verder onder leiding van de eerste minister, en maak van het Industrieforum onder leiding van de Vlaamse minister-president een structureel overlegplatform.
- Sluit evenwichtige en ambitieuze handelsakkoorden, als motor voor welvaartscreatie en de strategische aanvoer van cruciale grondstoffen.
- Maak Europa aantrekkelijker voor investeringen in de industriële transitie, essentieel voor onze geostrategische autonomie en duurzame groei. Ontketen geen subsidierace tussen lidstaten, maar bied met een slagkrachtige Industrial Deal een Europees antwoord op grootschalige economische steunpakketten in andere regio’s.
- Realiseer een doeltreffend financieringsinstrument voor de industriële transitie om de uitrol van klimaattechnologieën bij de energie-intensieve industrie te versnellen. Bied daarbij steun voor zowel de investerings- als operationele kosten, via contracts for difference en fixed premiums. Ga met dit transitie-instrument, net als in andere landen, voor een langetermijnaanpak en maak structureel voldoende budget vrij voor minstens de komende 10 jaar.
- Heb oog voor alle klimaatoplossingen. Erken en ondersteun CCUS (Carbon Capture Utilization & Storage) als doorbraaktechnologie voor grootschalige CO2-reductie in de industrie en hanteer een doelgericht beleidskader voor afvang, transport, opslag en hergebruik van CO2. Omarm alle vormen van koolstofarme waterstof.
- Koppel een industriebeleid aan de klimaattransitie, met maximale flexibiliteit in technologiekeuzes, minder regeldrift en meer aandacht voor de vrijwaring van de internationale concurrentiekracht binnen systemen zoals ETS en CBAM. Vul op regionaal niveau de beschermingsmaatregelen voor de energie-intensieve industrie, zoals de indirecte emissiecompensatie, maximaal in volgens de Europese regels.
- Zet de holistische aanpak binnen de Klimaatsprong verder en beschouw dit als het primaire overlegorgaan tussen overheid en industrie om samen het industrieel transitiekader in Vlaanderen vorm te geven.
- Verlaag de energiekosten voor de energie-intensieve industrie om een robuuste industriële basis te kunnen behouden en uitbouwen. Voer de energienorm effectief uit om de energiekosten in lijn te houden met de evoluties in de ons omliggende landen. Verleen een maximale korting op de transmissienettarieven, zoals al geruime tijd in de buurlanden gebeurt, en hou de beleidskosten in de energiefactuur zo laag mogelijk. Verbeter het prijsmechanisme en het functioneren van de Europese elektriciteitsmarkt.
- Verleng de levensduur van de bestaande kerncentrales zo veel als mogelijk, met respect voor veiligheid en economische rendabiliteit. Schrap de wet op de kernuitstap en maak de weg vrij voor extra nucleaire capaciteit, zoals de nieuwe SMR-technologie (Small Modular Reactors).
- Ontwikkel een heldere en strategische energievisie op lange termijn om de bevoorradingszekerheid en competitiviteit te verzekeren en de transitie naar koolstofarme energie voor de industrie mogelijk te maken. Maak duidelijke en financieel onderbouwde beleidskeuzes op het vlak van interconnectiviteit, flexibiliteit, energie-opslag en de import, productie en verdere opschaling van koolstofarme energie.
- Blijf inzetten op meer energie-efficiëntie via het bestaande systeem van de energiebeleidsovereenkomsten (EBO’s), in nauwe samenwerking met de industrie, met een aangepast beleidskader voor de ondersteuning en ontzorging van kmo’s en ondernemingen met een lagere energie-intensiteit.
- Neem het voortouw in de circulaire en biogebaseerde economie. Optimaliseer de werking van Vlaanderen Circulair en werk de wettelijke drempels in de product- en afvalwetgevingen weg. Stimuleer wetenschappelijk onderbouwde materiaalkeuzes met objectieve levenscyclusanalyses als basis, onder meer bij verpakkingstoepassingen waar kunststoffen een essentiële rol spelen, zoals bij voeding of medische materialen.
- Benut ten volle het potentieel van chemische recyclage van kunststoffen en erken hiervoor de massabalansbenadering voor de berekening van recyclaatgehaltes. Zet in op de opschaling van sorteer- en recyclagetechnologieën om van Vlaanderen en België de hotspot van de circulaire economie in Europa te maken.
- Harmoniseer het product- en afvalbeleid op Europees niveau en faciliteer de transitie naar veilige en duurzame producten via een doordachte implementatie van de Chemicals Strategy for Sustainability en een risicogebaseerde aanpak binnen de REACH- en CLP-wetgeving. Verstreng de controle op de import van voorwerpen die stoffen bevatten die in Europa verboden zijn.
- Kies voor een integrale milieu-aanpak met een duidelijke focus op de meest relevante milieu-uitdagingen en polluenten. Hou daarbij rekening met technische haalbaarheid en realistische timings en normen. Pleit bij de toepassing van Europese natuurdoelstellingen voor meer flexibiliteit op lidstaatniveau. Voorkom een vergunningenstop met een programmatische aanpak voor stikstof en voor de Europese waterdoelstellingen.
- Breng Vlaanderen naar het Europese koppeloton voor STEM-talent tegen 2030. Investeer in de verdere uitbouw van duaal leren, ook in het hoger onderwijs, en zet meer vakmensen uit de industrie voor de klas, met het pioniersproject duaal lesgeven als rolmodel.
- Versterk de samenwerking met VDAB, Forem en Actiris om jaarlijks meer dan duizend werkzoekenden, inactieven en nieuwkomers op te leiden in de sectorale competentiecentra ACTA (chemie), PlastIQ (kunststoffen) en ViTalent (farma en biotech).
- Voer een fiscale opleidingsbonus in voor bedrijven die investeren in levenslang leren en de reskilling en upskilling van hun medewerkers, op basis van transparante criteria. De duurzame transitie vereist namelijk nieuwe digital en green skills.
- Trek meer internationaal talent aan, met een vlottere erkenning van buitenlandse diploma’s, korte doorlooptijden bij werk- en verblijfsvergunningen en een groter aanbod aan Engelstalige masteropleidingen in ingenieursrichtingen. Ondersteun ondernemingen bij hun inspanningen voor meer diversiteit en inclusie op de werkvloer.
- Word Europees innovatieleider door de komende bestuursperiode de 1%-norm voor overheidsinvesteringen in onderzoek en ontwikkeling (O&O) te behalen. Dit betekent recurrent 236 miljoen euro extra per jaar investeren.
- Garandeer een stimulerend innovatiebeleid: behoud de innovatie-aftrek, de vrijstelling van doorstorting van bedrijfsvoorheffing voor onderzoekers, én de fiscale steunmaatregelen voor investeringen in onderzoek en ontwikkeling.
- Lanceer een demonstratiefonds voor baanbrekende piloot- en demoprojecten die de industriële transitie mogelijk moeten maken op het terrein. Voorzie hiervoor een structureel budget van 100 miljoen euro per jaar.
- Zet het Moonshot-programma voor industriële klimaatinnovaties onverminderd verder, met een langetermijnvisie tot 2040. Blijf de werking van Catalisti, de speerpuntcluster voor chemie en kunststoffen, en van BlueChem, de incubator voor duurzame chemie, voluit ondersteunen.
- Voorzie in de tijdige en kostenefficiënte aanleg van infrastructuur voor de energie- en klimaattransitie: elektriciteit, grondstoffen, waterstof en het transport en de opslag van opgevangen CO2.
- Steun de ambitie om het goederenvervoer per spoor tegen 2030 te verdubbelen, door te investeren in infrastructuur, digitalisatie en flexibele en competitieve spooroplossingen. Blijf als exportland ook inzetten op de duurzame economische ontwikkeling van zeehavens en luchthavens, met behoud van nachtvluchten voor farma-cargo.
- Reserveer ruimte voor ondergrondse pijpleidingen. De aanleg van een leidingstraat tussen de Antwerpse haven en het Duitse Ruhrgebied is een logistieke troef en een economische en ecologische noodzaak.
- Ontwikkel een duidelijk juridisch kader voor de ruimtelijke ordening rondom Seveso-bedrijven, zodat ondernemingen de ruimte en rechtszekerheid hebben voor toekomstige groei.
- Investeer in de strategische infrastructuur voor de digitalisering, zoals 5G- en 6G-netwerken, met oog voor cybersecurity en dataprotectie.
- Stem de datastrategie van de overheid maximaal af op domeinen met economische en maatschappelijke meerwaarde, zoals het beschikbaar maken van beveiligde gezondheidsdata, logistieke en douaneprocessen en doorgedreven administratieve vereenvoudiging.
Thematische beleidsvoorstellen
De komende weken lanceren we nog meer thematische beleidsvoorstellen om de industriële transitie een ferme boost te geven.
Gert Verreth
Director Communication & Public Affairs
T +32 477 46 42 27
gverreth@essenscia.be
Gert Jaddoulle
Communication Advisor
T +32 495 91 06 87
gjaddoulle@essenscia.be
Footer
