Het belang van intellectuele eigendomsrechten (IER) neemt alsmaar toe. Om bedrijven te helpen een doelgerichte strategie te ontwikkelen en uit te voeren neemt de essenscia Octrooicel in een speciale artikelreeks de verschillende onderdelen en aspecten van IER onder de loep. In dit vijfde dossier bekijken we de opbouw van een IER-portefeuille.
In de vorige artikels uit deze reeks (Introductie, IER in de praktijk, Het samenspel van verschillende vormen van IER en Bouwen van een IE-strategie) hebben we gezien dat intellectuele-eigendomsrechten alleen waardevol zijn wanneer ze een economisch voordeel voor de eigenaar opleveren en hoe de verschillende intellectuele-eigendomsrechten samen de waarde van een aangeboden product of dienst beïnvloeden. Er werd ook dieper ingegaan op de verschillende elementen van een IE-strategie. In dit vijfde zullen we nader ingaan op de eerste bouwsteen: het bouwen van een IER-portefeuille.
De aard van het bedrijf is bepalend voor de samenstelling van de IER-portefeuille
Een IER-portefeuille bestaat uit verschillende soorten IER: octrooien, bedrijfsgeheimen, handelsmerken, auteursrechten en tekeningen en modellen[1]. Hoe de verdeling van deze rechten er best uit zal zien, hangt af van het type bedrijf. De essenscia Octrooicel heeft een handige tool ontwikkeld die een eerste idee kan geven over hoe die verdeling er zou kunnen uitzien[2].
Voor een bedrijf waarin de unieke, of efficiënte dienstverlening voornamelijk afhangt van software, zal het belang van bescherming van auteursrecht en waarschijnlijk ook bedrijfsgeheimen een grote rol spelen. Wanneer het bedrijf daarbij een geheel nieuwe ervaring bij de klant realiseert dan zal ook een sterk handelsmerk tot de portefeuille moeten behoren.
Als voorbeeld van een dergelijk bedrijf kunnen we denken aan Uber® dat een geheel nieuwe ervaring in de taximarkt heeft gebracht. De app die zowel de klant als de bestuurder gebruiken, alsook het achterliggende software platform van Uber®, spelen een belangrijke rol in het handelsmodel van Uber®.
Binnen de chemie en life sciences industrie zal het belang van bedrijfsgeheimen en octrooien in de IER-portefeuille het grootst zijn. Onderzoek en ontwikkeling zijn immers vaak een essentieel onderdeel in deze industrie en zonder afdoende octrooibescherming, kunnen de kosten daarvoor niet terug verdiend worden. De farmasector is daar bij uitstek een voorbeeld van. Octrooien vormen meestal de belangrijkste kost in een IER-portefeuille. Het bouwen van een degelijke en goed renderende octrooiportefeuille is dus een prioritaire activiteit in een IE-strategie van een chemie- of life sciencesbedrijf.
Belanghebbenden in het bouwen van een octrooi-portefeuille
Het bouwen van een kwalitatieve en niet alleen kwantitatieve octrooiportefeuille vergt een goede samenwerking tussen verschillende departementen of belanghebbenden binnen een bedrijf. Belangrijke departementen zijn naast de IE-afdeling, de onderzoeks- en ontwikkelingsgroep, productie en marketing. Een goede uitwisseling en samenwerking tussen deze belanghebbenden, vertrekkend vanuit de algemene bedrijfsstrategie, is het uitgangspunt om tot een goede IE-strategie te komen en een kwalitatieve octrooiportefeuille op te bouwen.
Bedrijfsstrategie als uitgangspunt
Vertrekkend van de bedrijfsstrategie is het bij het bouwen van een octrooiportefeuille nuttig om de waardeketen te onderzoeken en in het bijzonder te gaan kijken naar de plaatsen in die waardeketen waar de meeste waarde wordt gecreëerd. Het bezitten van octrooien die deze waardecreatie afdekken, maakt die octrooien waardevol.
Waardevolle octrooien zijn deze die innovaties afdekken die spelers in een bepaalde markt helpen succesvol te zijn. Daarbij kan gekeken worden naar wat de succesfactoren zijn binnen een bepaalde industrie of markt. Zo zijn in de automobielindustrie het produceren aan lage kost en de snelheid van productie belangrijke succesfactoren. Producten en diensten die daarop inspelen, creëren dus waarde in de automobielindustrie, en het afdekken ervan met octrooien levert kwalitatieve octrooien op.
In meer en meer industrieën zal klimaat een belangrijke rol gaan spelen en zullen oplossingen hieromtrent interessante mogelijkheden scheppen om waardevolle octrooien op te bouwen. Klimaat is slechts een voorbeeld van een megatrend in de markt, maar het exploreren van andere toepasselijke megatrends vormt zeker een rijke inspiratiebron.
Daarnaast is het goed begrijpen en het bepalen van (toekomstige) noden van klanten een succesvolle manier om opportuniteiten te vinden die winstgevend kunnen zijn en dus waardevol zijn om te beschermen met octrooien. Een mooi voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van de Post-it® plakbriefjes in de jaren tachtig.
Het voorgaande illustreert het belang van nauwe samenwerking tussen de verschillende afdelingen binnen een bedrijf om tot een mooie octrooiportefeuille te komen. Vermits een onderwerp dat men wenst te octrooieren nieuw en inventief moet zijn, betekent dit dat het indienen van octrooien lang voor de commercialisatie van het ontwikkelde product of dienst moet gebeuren, en dus zonder dat er zekerheid is dat het product succesvol zal zijn. Het is dus onvermijdelijk dat een aantal octrooien zullen worden ingediend die niets of weinig opleveren.
Hoe daarmee om te gaan, zal het voorwerp zijn van een later artikel. Echter, door het toepassen van een proactieve manier van octrooieren, eerder dan een reactieve manier kan men het rendement van nuttige octrooien aanzienlijk verbeteren.
Bronnen om een octrooiportefeuille op te bouwen
Bij een proactieve manier van creëren van octrooien wacht men niet op het verschijnen van een innovatie uit de O&O afdeling maar gaat men vooraf kijken waar de beste opportuniteiten zich voordoen. Het ontwikkelen van een octrooilandschap voor de relevante technologie en of markt is een goed uitgangspunt om een brainstormsessie te organiseren en mogelijke octrooieeropportuniteiten te identificeren. De uitkomst kan dan eventueel meegenomen worden in O&O-programma’s zodat de mogelijke octrooien onderbouwd kunnen worden.
De eigen innovatie is evenwel niet de enige bron om octrooi- en bij uitbreiding IER-portefeuilles op te bouwen. Een effectieve strategie voor het bouwen van een octrooiportefeuille zal ook gebruikmaken van het verkrijgen van rechten op octrooien van derden. Dit kan bijvoorbeeld door het nemen van een licentie, het inkopen van octrooien, eventueel via een acquisitie van een ander bedrijf. Zo kocht Google Motorola Mobility specifiek om zich te wapenen met octrooien in de concurrentie met Apple, Microsoft en anderen[3].
Daarnaast is open innovatie een bron voor het verkrijgen van octrooien en om toegang te krijgen tot rechten onder octrooien en knowhow van anderen. Het kiezen van partners in open innovatie gebeurt dan ook best met aandacht voor de octrooiportefeuille van die partner en de technologietoegang die een toekomstige partner kan verschaffen. Sommige bedrijven gebruiken het octrooilandschap zelfs om te bepalen of zij de ontwikkeling van een product intern in hun laboratoria doen dan wel door samen te werken met een partner.
Van innovatie tot octrooi
Of eigen innovatie dan wel co-innovatie de bron is voor het creëren van octrooien, in beide gevallen zal een goed functionerend proces voor het identificeren van mogelijk octrooieerbare materie noodzakelijk zijn. Een zeer regelmatig contact tussen IE-experten en onderzoekers is daarbij onontbeerlijk. Naarmate die samenwerking vlotter, spontaner en vertrouwensvol verloopt, zullen de vruchten daarvan geplukt kunnen worden in meer en commercieel relevante octrooien. Zeker wanneer die IE-experten ook een goed communicatiekanaal kunnen onderhouden met mensen in de bedrijfsvoering.
Ideeën uit innovatie kunnen maar effectief worden geoctrooieerd wanneer zij ook goed gedocumenteerd worden. Daarvoor zijn het gebruik van labjournaals, al dan niet elektronisch, een aan te bevelen instrument. Daarnaast kan het nuttig zijn dat onderzoekers hun uitvindingen neerschrijven in een melding (in het Engels “Record of Invention”). Dergelijke meldingen helpen om op een gestructureerde manier en op regelmatige basis, bijvoorbeeld eens in een kwartaal, te bepalen welke uitvindingen te octrooieren en met welke prioriteit.
Op die manier kan vermeden worden dat de indiening van een octrooi op een bepaalde uitvinding een latere indiening verhindert of bemoeilijkt. Zo kan er op een coherente indieningsstrategie van octrooien worden gewerkt. Bij het prioritiseren van uitvindingen zal de breedte waarin de uitvinding kan worden geoctrooieerd een richtinggevend aspect zijn. Aldus behoort een goede kennis van de mogelijk relevante stand van techniek met betrekking tot de uitvinding tot de optimale praktijken in een IE-strategie.
Een kaart van het octrooilandschap opgesteld in het kader van een proactieve manier van octrooieren, vormt een leidraad bij het prioritiseren. Daarnaast zijn timing van de commercialisatie van de innovatie en de rijpheid van de innovatie criteria die zullen worden meegenomen in het prioritiseren. Hier zijn de meest waardevolle opportuniteiten die geïdentificeerd werden in de studie van de waardeketen een goede leidraad voor het prioritiseren.
Definiëren van de uitvinding in een octrooi
Een goed begrip van de uitvinding in het licht van de stand van techniek alsook het commerciële potentieel van de uitvinding zijn de fundamenten voor het schrijven van een kwaliteitsvol octrooi. Het begrijpen van alle aspecten van een uitvinding vraagt dat men begrijpt hoe de uitvinding werkt en welke de essentiële elementen ervan zijn die tot de effecten van de uitvinding leiden. Om tot de beschermingsomvang van de uitvinding te komen, zullen die essentiële elementen veralgemeend worden. Die veralgemening zal beperkt worden door enerzijds de stand van techniek en anderzijds wat plausibel is op basis van de beschrijving, tekeningen en eventuele voorbeelden in het octrooi.
Een goede octrooigemachtigde zal al deze aspecten samen met de onderzoekers bekijken. Hoe meer en hoe beter de informatie waarover octrooigemachtigde kan beschikken des te beter zal het octrooi opgesteld kunnen worden. Tips voor een goede samenwerking met een octrooigemachtigde zijn terug te vinden in een eerder artikel[4].
Optimaliseren van de beschermingsomvang vanuit economisch standpunt
Alhoewel het voortschrijden van wetenschap en technologie de hoofddoelstelling is van het octrooisysteem, zal het octrooi in een effectieve IE-strategie zijn maximale rol moeten spelen als economisch hulpmiddel. Dus zal de focus in het definiëren van de optimale beschermingsomvang liggen op het creëren van een financiële meerwaarde met het octrooi.
Om daarin te slagen, kan het zinvol zijn om verder te kijken dan potentiële toepassingen in de eigen bekende markt. Weerom is de informatie uit het octrooilandschap en opportuniteiten gedefinieerd in de waardeketen van belang om de beschermingsomvang optimaal uit te tekenen vanuit economisch perspectief. Zo kunnen vanuit het octrooilandschap mogelijk toepassingen worden gevonden die men vanuit de gekende markten niet onmiddellijk zou zien.
Niet alleen de eigen activiteiten maar ook die van andere spelers in de waardeketen worden in een optimale strategie met de beschermingsomvang afgedekt. Er moet dus niet alleen aandacht besteed worden aan de bescherming van de productontwikkeling, maar ook aan het afdekken van het product alsdusdanig en de productie ervan.
Verder dient men ook aandacht te hebben voor aspecten in de toelevering zoals bijvoorbeeld noodzakelijk apparatuur of eventueel grondstoffen, alsook verder in de waardeketen waarin het product gebruikt wordt, of op een of andere manier door een derde gemanipuleerd wordt. Op die manier kan men octrooien maximaal inzetten in het kader van een IE-strategie gericht op marktaandeel en/of winst zoals besproken in het tweede artikel[5] in deze reeks.
Anticiperen op toekomstige tegenwerpingen
Tot slot is het belangrijk zich te realiseren dat de octrooiaanvraag vanaf indiening een lange weg heeft af te leggen waarin telkens de octrooieerbaarheid ter discussie zal staan en na verlening mogelijk ook de vraag of er inbreuk is of niet. Vermits men voor eventuele wijzigingen gebonden is aan de inhoud van de octrooiaanvraag en daaraan niets meer kan toevoegen is de manoeuvreerruimte beperkt in deze discussies.
Vanuit deze wetenschap zal een kwaliteitsvol octrooi de nodige terugvalposities moeten bevatten. Deze kunnen in de beschrijving zijn opgenomen, maar de belangrijkste posities worden best in afhankelijke conclusies geformuleerd. Belangrijke posities zijn deze welke nuttig kunnen zijn in het ontwijken van stand van techniek maar vooral ook die specifiek zijn en makkelijker toepasbaar op een mogelijk inbreuk makend voorwerp.
Eens het opstellen van het octrooi klaar is, is het tijd voor indiening. Waar, wanneer en hoe men hierbij best tewerk gaat, vormt het onderwerp van een volgend artikel.
[1] essenscia Octrooicel: Strategie voor intellectuele eigendom. Deel 3 – Het samenspel van verschillende vormen van IER
[3] Google Buys Motorola For Patent Parts, Quetin Hardy, Forbes, August 15th, 2011
[4] essenscia Octrooicel: Werken met een octrooigemachtigde
[5] essenscia Octrooicel: Strategie voor intellectuele eigendomsrechten. Deel 2 – IER in de praktijk
