De laatste 10 jaren is het belang van intellectuele eigendomsrechten (IER) in het succes van een onderneming sterk toegenomen. Hierdoor wordt het voor een bedrijf steeds belangrijker om een degelijke strategie voor haar IER (IE-strategie) te formuleren en uit te voeren. De essenscia Octrooicel behandelt in een speciale artikelreeks de verschillende aspecten van een IE-strategie. In dit vierde artikel bespreken we de verschillende bouwstenen van een IE-strategie en de interne en externe factoren die een IE-strategie mee beïnvloeden.
In de vorige artikels uit deze reeks (Introductie, IER in de praktijk en Het samenspel van verschillende vormen van IER) hebben we gezien dat intellectuele-eigendomsrechten alleen waardevol zijn wanneer ze een economisch voordeel voor de eigenaar opleveren en hoe de verschillende intellectuele-eigendomsrechten samen de waarde van een aangeboden product of dienst beïnvloeden. In dit vierde deel komt u meer te weten over de elementen van een IE-strategie en de factoren die haar beïnvloeden.
Bouwstenen van een IE-strategie
In figuur 1 is de ontwikkeling van een IE-strategie, die bestaat uit verschillende bouwstenen, weergegeven. De bouwstenen van een IE-strategie vormen een cyclus bestaande uit:
- Opbouwen van een portefeuille van IER
- Beheer van de portefeuille
- Exploitatie van IER
- Risicobeperking
- Handhaving
IE-bouwstenen bij productontwikkeling en commercialisatie
Hoewel de opsomming van de bouwstenen een logische en sequentiële uitvoering ervan suggereert, zullen de verschillende elementen in de praktijk vaak door elkaar lopen. Afhankelijk van de ontwikkelings- en commercialisatiefase van een product zal er meer prioriteit gaan naar bepaalde bouwstenen van de IE-strategie. In de ontwikkelingsfase zal de aandacht eerder dienen te gaan naar het bouwen en het beheer van de portefeuille met betrekking tot het product in ontwikkeling. Zodra de commercialisatie aanvangt, zal de aandacht vooral worden toegespitst op de exploitatie en de mogelijke handhaving. Commercialisatie betekent echter niet dat er geen activiteit meer zal zijn in het bouwen en het beheer van de portefeuille. Vaak wordt er verder ontwikkeld, komen er nieuwe toepassingen, wordt het productengamma uitgebreid enz. Allemaal aspecten die een impact kunnen hebben op de portefeuille. Daarom is het aangewezen om bij elke stap te checken of de portefeuille gewijzigd moet worden.
Interactie tussen de bouwstenen: risicobeperking en bouwen van de portefeuille
De verschillende bouwstenen van een IE-strategie staan niet los van elkaar maar interageren met elkaar. In een effectieve IE-strategie zal de prioriteit voor één bepaalde bouwsteen de prioriteiten die gesteld moeten worden in een andere bouwsteen beïnvloeden. Risicobeperking bijvoorbeeld is een bouwsteen die de prioriteiten in andere bouwstenen zal beïnvloeden. Zo zal het beschermen van de eigen innovatie in een bedrijf dat zijn innovatie commercialiseert via producten, in eerste instantie ingegeven zijn door de noodzaak om te vermijden dat de vruchten van de innovatie worden gekopieerd. Welke die risico’s precies zijn, hoe waarschijnlijk en hoe impactvol ze zijn, bepaalt voor een groot deel de aard en intensiteit van de activiteit in het bouwen van de portefeuille. Zo zal de risico-inschatting bijvoorbeeld een rol spelen om te bepalen of een innovatie eerder als bedrijfsgeheim wordt behouden dan wel wordt geoctrooieerd.
Een IE-portefeuille kan ook gebruikt worden tussen concurrenten. Concurrenten kunnen er baat bij hebben een voldoende grote en relevante portefeuille op te bouwen of te onderhouden om in geval van conflict makkelijker en goedkoper een oplossing te vinden onder elkaar, bijvoorbeeld door elkaar wederzijds een licentie aan te bieden om het geschil op te lossen. Wanneer er tussen concurrenten een onevenwicht bestaat in de grote en eventueel de kwaliteit van de IE-portefeuille zal het vinden van een oplossing via licenties veel moeilijker liggen en zal de kost voor het oplossen van het geschil voor het bedrijf met een kleine IE-portefeuille duurder uitvallen.
Interactie tussen de bouwstenen: exploitatie en bouwen en beheer van de portefeuille
Er verschillende mogelijkheden om IER te exploiteren. Hoe men dat wenst te doen, zal uiteraard ook een invloed hebben op welke portefeuille er noodzakelijk is en hoe die beheerd dient te worden. Een bedrijf waarvan licentiëring van technologie het bedrijfsmodel is, zal haar IE-portefeuille enerzijds richten op het verkrijgen van octrooien in landen die voor potentiële licentienemers van belang zijn maar anderzijds ook op het degelijk bewaken van haar bedrijfsgeheimen.
Een bedrijf dat haar pijlen daarentegen richt op de commercialisatie van eigen innovatie in producten en diensten zal haar portefeuille moeten richten op maximale bescherming van die producten. In dit geval sluit het beheer van de portefeuille best nauw aan bij de belangrijkste markten of de landen waar de concurrentie produceert.
Interactie tussen de bouwstenen: handhaving en portefeuille bouwen en beheer
Wanneer handhaving een belangrijke rol zal spelen in de IE-strategie is het van belang daar al rekening mee te houden bij het bouwen van de portefeuille. Immers, het succes van de handhaving zal in belangrijke mate afhangen van de kwaliteit van het IER dat voorwerp is van de handhaving. Vooral bij octrooien is het belangrijk om de nodige aandacht te besteden aan het kwaliteitsvol opstellen van het octrooidossier, bijvoorbeeld door reeds een doorgedreven onderzoek van de stand van techniek te doen vóór het schrijven van het octrooi. Verder zal in de verleningsprocedure nauwgezet dienen te worden toegezien op de argumentatie en amenderingen die worden gemaakt om het octrooi verleend te krijgen.
IE-strategie in de externe en interne context
Een IE-strategie wordt gebouwd in de context van externe factoren en in het bijzonder het landschap van (potentiële) concurrenten, hun IE-rechten en hun productaanbiedingen. Daarnaast kunnen ook IE-portefeuilles van andere spelers in de waardeketen zoals bijvoorbeeld leveranciers en klanten een rol spelen in de ontwikkeling en uitvoering van een IE-strategie. Deze externe factoren zullen zowel opportuniteiten als bedreigingen inhouden waarop de IE-strategie zal moeten inspelen.
Naast de externe factoren moet een IE-strategie ook rekening houden met de bedrijfsspecifieke context (interne factoren). Daarbij zijn de algemene bedrijfscultuur, het innovatiebeleid, het beleid met betrekking tot intellectuele eigendom, de bedrijfsstrategie en de organisatorische structuur binnen het bedrijf factoren die bij het bouwen van een IE-strategie mee in acht moeten worden genomen. Waar nodig zullen er in de bredere bedrijfscontext acties moeten worden ondernomen om de IE-strategie te laten slagen. In ieder geval zal het slagen van het beoogde doel van de IE-strategie afhangen van deze interne factoren.
IE-strategie: een pad naar een gewenst doel
Het opstellen van een IE-strategie begint met het verzamelen van zoveel mogelijk informatie omtrent de interne en externe factoren. Zo wordt het startpunt van de IE-strategie gedefinieerd. Vervolgens komt het erop aan om het beoogde doel van IE-strategie te formuleren. Dit doel zal uiteraard moeten passen binnen de bedrijfsstrategie en deze ondersteunen. De IE-strategie definieert dan het pad hoe men vanuit het startpunt het doel wenst te bereiken. Hiervoor zullen een aantal acties ondernomen dienen te worden binnen de verschillende bouwstenen van de IE-strategie. Welke deze acties zijn of kunnen zijn zal in de volgende artikels voor elk van de bouwstenen behandeld worden.
